Stuwtjes op het Kempens Plateau

De afgelopen jaren kreeg Vlaanderen te maken met extreme weersomstandigheden. Enkele zeer droge zomers zorgden voor enorme droogteschade, daar waar 2021 en ook het afgelopen half jaar bijzonder nat waren met wateroverlast tot gevolg. Door de klimaatcrisis zullen dergelijke periodes van weersextremen steeds vaker voorvallen. Deze evolutie is zorgwekkend voor zowel de landbouwsector als de aanwezige natuurwaarden, alsook onze drinkwatervoorziening. Het belang van een klimaatrobuust waterbeheer is groter dan ooit. Door meer dan 50 nieuwe stuwen te vergunnen in Peer tracht men in Limburg zich beter te wapenen tegen droogte- en wateroverlast.

Situering

Siberië is een landbouwgebied te Peer, gelegen op het Kempens Plateau, waar de rivier de Dommel ontspringt. Naast een belangrijk brongebied vormt het Kempens Plateau ook een cruciaal infiltratiegebied door de zandige bodems in de ondergrond.

Klimaatrobuust waterbeheer

De meest voor de hand liggende manier om ons waterbeheer te verduurzamen is niet langer het water zo snel mogelijk af te voeren via grachten richting de grotere waterlopen en uiteindelijk de zee. Door zoveel mogelijk water plaatselijk vast te houden en het zo de kans te geven om lokaal te infiltreren gaat het water niet verloren. Op die manier kunnen drogere periodes beter worden overbrugd en wordt een bijdrage geleverd aan de grondwatervoorraden in de ruime omgeving, die ook van groot belang zijn voor de drinkwatervoorziening. Zulk een beheer is iets waar zowel overheden als terreingebruikers aan moeten meewerken. Als grootste gebruiker van de open ruimte beschikt de landbouwsector over een aanzienlijk potentieel om het neerslagwater efficiënter te gebruiken.

Stuwtjes: eenvoudig maar efficiënt

Een maatregel die landbouwers kunnen nemen om het lokale water langer vast te houden op hun percelen is het gebruik van regelbare stuwen. Een stuw is in wezen niet meer dan een verticale obstructie die het weglopende water tegenhoudt door middel van op elkaar geplaatste schotbalkjes. Door het bijplaatsen of wegnemen van deze schotbalkjes uit het stuwkader kan de terreingebruiker het gewenste waterpeil in de gracht bepalen. Zo kan water lokaal worden vastgehouden, maar kan het nog steeds worden afgevoerd indien toch lokale wateroverlast dreigt.

“Voor Siberië vergunden wij  recent 54 nieuwe stuwen”, duidt gedeputeerde Inge Moors (cd&v). Het lijkt misschien vreemd om vandaag een nieuw stuwproject aan te kondigen. Toch zijn de weersomstandigheden van vandaag preciest het goede voorbeeld. De klimaaverandering zorgt er immers voor dat vooral de extremen toenemen. De bedoeling is om in samenwerking met de lokale landbouwers dit landbouwgebied meer weerbaar te maken tegen droogte zonder de bedrijfsvoering in het gedrang te brengen. Er komen enkele stuwtjes op private perceelsgrachten, de meeste worden echter geplaatst op de bovenlopen van de Dommel, de Heidelossing, de Bollissenbeek, de Gielisbeek en de Warmbeek. De stuwtjes zelf werden ontworpen en vervaardigd door Watering Het Grootbroek, volgens een eenvoudig maar doeltreffend design.

Verschillende projecten in het gebied

Door de gebiedsgerichte aanpak in dit deel van het Kempens Plateau komen hier meerdere projecten samen. De stuwtjes worden mede gefinancierd door de Stad Peer (15.000 euro) en het Proeftuinen Droogte-fonds van de Vlaamse  Milieumaatschappij.  In het totaal zal het een investering zijn van om en bij de 60 000 euro.

Via het VLAIO-onderzoeksproject ‘Stuwviewer met Impact’ worden nu reeds inspanningen geleverd om de impact op de gewassen en de grondwatertafels te monitoren. Bijkomende monitoring wordt voorzien via het recent goedgekeurde Interreg-project ‘Weerbaar Dommelland’. Tot slot zullen dankzij het Digistuw-project (DLV) de waterstanden via een online dashboard kunnen worden opgevolgd.

Op 31 mei 2024 vindt in Stad Peer een publiek persmoment plaats rond de stuwtjes in Siberië, waar gedeputeerde Inge Moors een woordje uitleg komt doen, samen met Watering De Dommelvallei, Boerennatuur Vlaanderen en Bodemkundige Dienst van België.